Program „Potrzebny Dom”
Program „Potrzebny Dom” to program mieszkań wspomaganych będących formą pomocy przygotowującą osoby tam przebywające, w szczególności pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia (poprzez mieszkania – inkubatory) lub zapewniającą warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku w integracji ze społecznością lokalną (poprzez mieszkania docelowe). Mieszkania wspomagane nie są w tym przypadku mieszkaniami chronionymi w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Ich powstanie i funkcjonowanie regulują akty prawne gminy i porozumienia zawarte pomiędzy podmiotami współrealizującymi Program. Inicjatywa opiera się na współdziałaniu Samorządu Miasta Stargard, organizacji pozarządowych i Stargardzkiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego Spółka z o.o.
Pierwsze mieszkania wspomagane powstały w 1999 r. z inicjatywy stargardzkiego Koła Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Stowarzyszenie poszukiwało rozwiązania w zakresie dostarczenia samodzielnych mieszkań osobom niepełnosprawnym intelektualnie, które były uczestnikami placówek prowadzonych przez Koło, tj. Środowiskowego Domu Samopomocy, Warsztatu Terapii Zajęciowej oraz Zakładu Aktywności Zawodowej „Centralna Kuchnia”. W podejmowanej przez Koło rehabilitacji społecznej i zawodowej na drodze do jak największej samodzielności osób niepełnosprawnych brakowało rozwiązania mieszkaniowego. Standardowe mieszkania w zasobie komunalnym, jakie gmina ma za zadanie, zgodnie z ustawą z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego dostarczać osobom ubogim nie spełniały oczekiwań, podobnie jak formuła mieszkań chronionych. Z jednej strony wskazanie mieszkania komunalnego bez dodatkowego wsparcia nie przyniosłoby rezultatu w trwałości samodzielnego zamieszkania osób niepełnosprawnych. Z drugiej strony stworzenie mieszkań chronionych powodowałoby stygmatyzację osób niepełnosprawnych jako klientów pomocy społecznej. Stąd powstała formuła mieszkań wspomaganych łącząca możliwość uzyskania mieszkania w oparciu o stosunek cywilnoprawny (umowę najmu) i system wsparcia organizowany na terenie miasta na rzecz osób niepełnosprawnych niezależnie od ich możliwości finansowych.
Obecnie Program „Potrzebny Dom” składający się z sześciu podprogramów jest jednym z elementów polityki społecznej i mieszkaniowej miasta. Z jednej strony pozwala zrealizować takie potrzeby społeczne jak potrzeby mieszkaniowe, z drugiej strony rozwiązywać problemy społeczne jak problem wykluczenia społecznego osób starszych, niepełnosprawnych, bezdomnych, opuszczających pieczę zastępczą.
Zasady tworzenia i funkcjonowania mieszkań.
Tworzenie i funkcjonowanie mieszkań wspomaganych składa się z trzech etapów:
I ETAP: obejmuje budowę mieszkań przez Stargardzkie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Spółkę z o.o. lub wygospodarowanie lokalu z zasobu mieszkaniowego gminy i jego adaptację.
Stargardzkie TBS, jako Spółka ze 100 % udziałem Gminy – Miasta Stargard, wybudowało mieszkania ze wsparciem finansowym z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego utworzonego w Banku Gospodarstwa Krajowego zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa w ramach tzw. nowego ładu mieszkaniowego. Fundusz funkcjonował do 2009 r. Po tym okresie korzystało z Funduszu Dopłat Banku Gospodarstwa Krajowego zgodnie ustawą z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych. budując mieszkania dla osób niepełnosprawnych. Wymaganą partycypację w kosztach budowy mieszkań wnosiło Miasto (poprzez podniesienie kapitału zakładowego własnej spółki) lub osoby fizyczne. Większość mieszkań, poza 6 mieszkaniami dla osób bezdomnych oraz 4 dla dużych rodzin, są zlokalizowane w budynkach wybudowanych przez Stargardzie TBS i stanowiących jego własność. Niewielka część wspomnianych powyżej mieszkań wspomaganych jest wydzielona w zasobie mieszkaniowym stanowiącym własność Miasta.
II ETAP: obejmuje najem lub podnajem lokali.
Mieszkania wybudowane i stanowiące własność Stargardzkiego TBS zostały wynajęte przez Miasto i podnajęte osobom zakwalifikowanym do zamieszkania w nich. Sposób zasiedlania mieszkań został ustalony w porozumieniach zawartych pomiędzy Miastem a Stargardzkim TBS. Podnajemcy lokali korzystają z takich samych uprawnień jak najemcy lokali komunalnych, co wynika z uchwały Rady Miejskiej w Stargardzie w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy – Miasta Stargard i pomieszczeń tymczasowych oraz udzielania pomocy w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych członków stargardzkiej wspólnoty samorządowej oraz z uchwały w sprawie wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy – Miasta Stargard.
Natomiast mieszkania wspomagane zlokalizowane w zasobie gminy są wynajmowane bezpośrednio osobom uprawnionym. Zasady ich zasiedlania określają przyjęte Regulaminy.
Osoby, z którymi Miasto podpisało umowy podnajmu mieszkań wspomaganych płacą niższy czynsz od obowiązującego w zasobach Stargardzkiego TBS, natomiast różnica pomiędzy stawką czynszu najmu a stawką czynszu podnajmu jest pokrywana z budżetu Miasta. Ponadto podnajemcy o niskich dochodach mogą skorzystać z pomocy Miasta w formie dodatku mieszkaniowego oraz obniżki czynszu (obniżenie stawki czynszu od 20% do 40% a w przypadku gospodarstw jednoosobowych nawet do 60%).
III ETAP: zapewnienie funkcjonowania mieszkań poprzez nawiązanie współpracy z organizacją pozarządową.
Organizacje pozarządowe są partnerem w realizacji przedsięwzięcia już na etapie planowania potrzeb, następnie kwalifikowania przyszłych najemców i wreszcie na etapie zabezpieczenia funkcjonowania mieszkań w zakresie stworzenia pakietu usług niezbędnych do funkcjonowania mieszkańców o specyficznych potrzebach wynikających z ich sytuacji zdrowotnej czy rodzinnej. To organizacje zapewniają opiekę asystentów – opiekunów, realizację specjalistycznych usług opiekuńczych czy zagospodarowanie czasu wolnego mieszkańców. Dysponują na ten cel środkami przekazanymi przez Miasto w formie dotacji, środkami z innych instytucji oraz własnymi zasobami finansowymi. Organizacje pozarządowe są także ambasadorami Programu w środowisku lokalnym, a często pełnią rolę animatorów organizujących wydarzenia integrujące sąsiadów z danego osiedla.